İbrahim Kasapoğlu 

Atatürk, Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası'nın açılışında. (1937)

İktisat teorisinde iki türlü çıkar vardır. Birincisi özel çıkar, ikincisi de kamu çıkarıdır. Bugün Batı'nın gelişmiş kapitalist ülkelerinde toplumun ekonomik yaşamına yön veren ilke özel kâr sistemidir. Milletin çıkarlarını ön plana alan kamuculuk ise daha çok Asya, Afrika ve Latin Amerika gibi üçüncü dünya ülkelerinde görülmektedir. Emperyalizm bu ülkelerin burjuva demokratik devrimiyle kalkınma ve gelişme yollarını kapatmıştır. Onlar da bu zorunluluk nedeniyle kamucu sistemlere yönelmiştir.

Kamucu ekonomik sistemler iki çeşittir. Birincisi ekonomik yaşamın tamamına yakınında uygulanan devletçilik sayesinde oluşan sosyalist sistem, ikincisi de devletçiliğin yön verdiği ve ağırlıklı olduğu ve özel sektörün de içinde bulunduğu karma kamucu sistemler. Bugün Çin, Vietnam, Küba, Kore vb. dünya nüfusunun yarısına yakın ülkelerde sosyalizm uygulanmaktadır. Son yıllarda, özellikle Kovid-19 salgınında da görüldüğü gibi sosyalizm ve kamuculuk insanlığın yeniden umudu olmuştur. Bugün sosyalizm Çin’i dünyanın şampiyonu yapmıştır. Kapitülasyonlardan, imtiyazlardan, borçlardan inim inim inleyen Osmanlı İmparatorluğu’ndan, kamuculuk ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) sayesinde çağdaş, uygar ve gelişmiş bir Türkiye Cumhuriyeti doğmuştur. Atatürk’ün karma ekonomik sistemi, planlı ekonomisi ve KİT’leri sadece Türk milletinin karnını doyurmak, sırtını giydirmekle kalmamış, kalkınmış, müreffeh, mutlu ve uygar bir toplum yaratmıştır.

1980 yılına kadar Türk ekonomisine kamuculuk politikası yön vermiş, KİT’ler ekonominin bel kemiğini oluşturmuştur. Gerek 1930’lu yıllarda ve gerekse de 1960’lı yıllarda Beş Yıllık Kalkınma Planları yapılmıştır. Tarihin gördüğü en büyük ekonomik kriz olan 1929 Buhranı’nda Türkiye, Sovyetler Birliği ile dünya şampiyonu olmuştur. Türkiye bunu Atatürk’ün karma ve planlı ekonomik sistemine borçludur.

Karma ve planlı ekonomik sistemlerde özel sektör ve kooperatifler yer aldığı gibi esas temel işletmeleri KİT’lerdir. KİT’ler mülkiyeti tamamen veya bir kısmı devlete ait olan işletmelerdir. 1930- 1980 arasında gerek sanayi gerekse de tarım sektöründe yüzlerce KİT kuruldu.

SEKA sayesinde Türkiye kağıt üretiminde ihtiyacının çoğunu karşılıyordu.

KİT’LERİN EKONOMİDEKİ İŞLEVİ

KİT’ler sadece sanayiyi geliştirmekle kalmaz, özel sektöre ve kooperatiflere de önderlik eder. KİT’lerin diğer önemli bir işlevi de piyasayı dengelemesidir. Piyasadaki fiyat istikrarını sağlamasıdır. TARİŞ pamuk, zeytinyağı, TEKEL kuru üzüm, FİSKOBİRLİK fındık, SÜMERBANK tekstil ve kundura, SEK süt, peynir, Et Balık Kurumu et ve ürünleri, TEK elektrik üretim, alım ve satımları yaparak hem üreticiyi hem de tüketiciyi koruyordu.

Türkiye’miz 2021’in son aylarından beridir dolar, döviz ve maliyet odaklı fiyat istikrarsızlığının içine girdi. Üreticiler yeniden üretim yapmakta zorlanıyor. Özellikle enerji ve elektrik fiyatlarındaki istikrarsızlık bütün piyasaya yansımaktadır. Çünkü enerji ekonominin can damarıdır. Bir insanda kan dolaşımı ne ise enerji de toplum için aynı şeyi ifade etmektedir.

23 Nisan 1920 Türk milleti için bir güneşin doğduğu tarihse, 12 Eylül 1980 de bir güneşin battığı tarihtir. Bu yılda Türk milleti daha 1945 ve 50’lerde kireçlenmeye ve taşlaşmaya başlayan Atatürk Devrimlerini yitirdi. 1980 karşı devrimi, Türk halkını millet yapan Atatürk Devrimlerinin sadece siyasi ve kültürel değil ekonomik kazanımlarını da tasfiye etti. ‘Dünya ile bütünleşme’ adına Atatürk’ün kamucu ekonomisi terkedilerek emperyalizmin liberal borçlanma ekonomisine geçildi. Devlet küçültüldü, ekonomi özelleştirildi, KİT’ler ‘babalar gibi’ satıldı.

Eğer Türkiye kamuculuğu terk etmese, KİT’lerini yitirmese fırsatçılara, tefecilere, borsa ve döviz rantçılarına mahkûm kalır mıydı? Hatta özel sektörü tehdite varan uygulamalara bile gerek yoktu. KİT’ler üretimi artırmada, piyasayı dengelemede, üretici ve tüketiciyi korumada devletin elindeki en değerli ekonomik araçlardır. Bu araçları yitirmek toplumu fırsatçı canavarlara mahkûm bırakır. Hatta devletin ve milletin onuruyla oynanmasına zemin hazırlar.

Ordunun değeri vatansız kalınca, onurun değeri aşağılanınca, sevginin değeri sevdiklerimizi kaybedince, kamuculuğun ve KİT’lerin değeri de açlık ve sefalete düşünce anlaşılırmış. Türk milleti bu 40 yıllık karşı devrimci neo liberal ekonomi sürecinde kamuculuğun ve KİT’lerin önemini acı tecrübelerle kavradı. Kamuculuk ve KİT’ ler bize Atatürk’ün hediyesi olan ekonomik devrimlerdir. Devrimini kaybeden geleceğini kaybeder.

Çözüm, piyasa ekonomisinde değil, planlı, karma ekonomidedir. Çözüm, özelleştirmede değil, kamulaştırmadadır. Çözüm, özel şirketlere ricacı olmak değil, KİT’ leri ve kooperatifleri yeniden örgütlemektedir. Çözüm milli ve yerli üretimi artırmaktadır. Çözüm milletçe yapacağımız üretim devrimindedir. Bu kaçınılmaz bir süreçtir. Bunu Türk milletinin yüz yıl önce olduğu gibi yeniden başaracağından eminiz. Geleceğin ekonomik yıldızı planlı, karma ekonomik sistem, araçları da KİT’ler ve kooperatifler olacaktır.