Kazakistan şu an bölgesel ve küresel projelerin anahtar ülkesidir. Türk Devletleri Teşkilatının fikir ve isim babası Kazakistan’dır. Kazakistan, Rusya’nın güvenliği ve istikrarı için de yine kritik öneme sahiptir.

Umur Tugay Yücel / Siyaset Bilimci

Rus-Kazak çatışması ülkeyi böleceği gibi bölge içinde kapanmayan yaralara gebe olabilir. Bunun yanında Rusya öncülüğünde kurulan Avrasya Ekonomik Birliğinin temel ülkesi yine Kazakistan’dır. Bu ülke olmadan Avrasya Birliği sağlanamaz.

Kazakistan şu an tüm dünyanın gündemini meşgul eden bir iç karışıklıkla uğraşıyor. Asya’nın gelişmekte olan en istikrarlı ülkelerinden Kazakistan, son 20 yılda altyapısal, ekonomik, teknolojik ve diplomatik olarak birçok alanda büyük oranda ilerleme kaydetti. Hammadde ve enerji zengini olan ülke içeride vatandaşının gelirini artıran, hayat standartlarını yükselten, kendi millî burjuvasını yaratan bir Kazakistan inşa etti. Dışarıda ise çok merkezli bir strateji geliştiren Kazakistan, başta Türk Cumhuriyetleri olmak üzere Rusya, Çin, ABD ve Avrupalı güçlerle ilişkilerini her alanda geliştirdi. İstikrarını sağlamış ve denge politikalarını kurmuş olan Kazakistan’da gaz fiyatlarının (LPG zammı) uluslararası baskıdan dolayı artırılması hükümete karşı protestoları başlattı. Aslında bu tarz protestolar önceden de meydana gelmişti. Ancak küresel salgınla birlikte dünyada yaşanan ekonomik daralma Kazakistan’ı da etkiledi. Protestocular tarafından zamların geri alınması isteği iki gün içerisinde hükûmet tarafından kabul edildi. Ama protestocular durmadı. Daha da sertleşen bir protesto dalgası tüm ülkeye yayılmaya başladı. Oysa hükûmet olaylar yüzünden istifasını da verdi. Kazakistan’ın kurucu babası Nazarbayev, Güvenlik Konseyi Başkanlığını bıraktı. Protesto eden vatandaşların istekleri tartışmasız bir şekilde kabul edildi. Lakin protestolar durmak yerine anarşi ve isyan havası baş gösterdi. Polisler ve askerler rehin alınmaya başlandı. Protestoculara kimliği belirsiz kişiler tarafından silahlar dağıtılırken çatışmalar ve yağmalamalar neredeyse bütün ülkede görülmeye başlandı. Ama protestolarda Rusya ya da Çin’e karşı herhangi bir tepki görülmedi. Yalnız 18 güvenlik gücü öldürüldü ve devlet daireleri ile havalimanları işgal edildi. Olaylar vandallık şeklini aldı. Bu yapılanlar Kazakistan halkına refah getirmediği gibi masum bir zam protestosu ülkeyi iç savaşın eşiğine getirdi. Yaşanan bu anarşi veya isyana karşı Kazakistan yetkilileri Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ)'ne başvurarak ülkedeki anarşiyi bastırmak için Rusya liderliğindeki bölgesel güvenlik örgütünden yardım istemek zorunda kaldı. Sonuçta Kazakistan KGAÖ üyesi olarak müttefiklerinden yardım istedi.

Kazakistan’daki isyan bir an önce sonlandırılmalıdır. Gerekirse Şangay İşbirliği Örgütü ile Türkiye de bu duruma son vermek için devreye girmelidir.

ABD'NİN ÜS İSTEĞİ GERİ ÇEVRİLMİŞTİ

Rusya öncülüğünde kurulan KGAÖ, Kazakistan’a gerekli yardımda bulunacağını beyan etti. Şu an KGAÖ Barış Gücü Kazakistan’daki askeri altyapı ve kamu binalarını korumaya aldı. Olaylara doğrudan müdahale etmese de bu barış gücünün varlığı, Kazakistan kolluk kuvvetlerinin moral ve motivasyonunu yükseltti. Bazı bölgelerdeki çatışmalar durdu. Bu müdahaleye ilk tepki ABD’den geldi. Bu gücün meşru olup olmadığını sorgulayan bir açıklamada bulundu. Şunu da not edelim ki ABD, Afganistan’dan çekilirken Kazakistan’dan üs istemişti ama kabul görmemişti. Cumhurbaşkanı Tokayev’de olaylarla ilgili olarak yabancı güçlerin etkisi olduğunu söyledi. Ek olarak da ABD’de yaşanan Kongre baskını sonrası Joe Biden’ın “iç teröristler” dediği gibi Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev de bu kaosu yaratanları “terörist” olarak niteledi. Böyle bir kaostan en çok zarar gören ve en çok fayda sağlayanlara bir bakalım.

Kazakistan şu an bölgesel ve küresel projelerin anahtar ülkesidir. Yıllardır Türk Birliği hayalinin en önemli icracısı bu ülkedir. Türk Devletleri Teşkilatının fikir ve isim babası Kazakistan’dır. Bugün Kazakistan’ın bu durumu Türk Dünyası için olumsuz ve geleceği baltalayan bir durumdur. Kazakistan, Rusya’nın güvenliği ve istikrarı için de yine kritik öneme sahiptir. Çünkü Kazakistan’da yaşanan istikrarsızlığın ilk vuracağı ülke Rusya’dır. Ayrıca Kazakistan’da büyük oranda Rus nüfusu vardır. Rus-Kazak çatışması ülkeyi böleceği gibi bölge içinde kapanmayan yaralara gebe olabilir. Bunun yanında Rusya öncülüğünde kurulan Avrasya Ekonomik Birliğinin temel ülkesi yine Kazakistan’dır. Bu ülke olmadan Avrasya Birliği sağlanamaz. 

Hazar Denizi'nde de Kazakistan ve ilgili ülkelerin anlaşma sağladığı biliniyor. Hazar Denizi'ndeki devasa enerji kaynakları bölge dışındaki batılı güçlerin radarındaydı. Yaşanan anarşi buradaki anlaşmayı da bozacak bir durum yaratabilir. Bununla birlikte Çin’in küresel kalkınma projesi olan Kuşak ve Yol Girişimi'nde Kazakistan kilit ülkelerden biri konumundadır. Şangay İşbirliği Örgütünün kurucu ülkelerinden olan Kazakistan, Çin ve Rusya ile askeri, ekonomik, teknolojik, diplomatik derin ilişkilere sahiptir. Kazakistan’da devam edecek bir anarşi, kaos yada isyan başta Türk Dünyası olmak üzere Rusya’nın, Çin’in ve bölgenin enerjisini tüketecektir. O yüzden Rusya bugün birçok cephede Batı ile gerginlik yaşarken, Ukrayna sınırına büyük bir askeri güç konuşlandırmışken Kazakistan’daki anarşi onun hareket alanını kısıtlayacaktır. Hem de Biden-Putin görüşmesi öncesi böyle bir kaos Putin için en son şeydir. Ama bu hamleyi Rusya’nın enerjisini daha çok tüketecek ve bölecek şekilde Batılı rakipleri yapmış olabilir.

Hazar Denizi'nde de Kazakistan ve ilgili ülkelerin anlaşma sağladığı biliniyor. Hazar Denizi'ndeki devasa enerji kaynakları bölge dışındaki batılı güçlerin radarındaydı.

ÇİN, RUSYA VE TÜRKİYE SINIRLANDIRILMAYA ÇALIŞILIYOR

Çin’in Kuşak ve Yol Girişimine en çok zarar vermek isteyen güç ise ABD’dir. Bu projenin zarar görmesi Amerikan çıkarları ile uyumludur. Tabiî Türk Devletleri Teşkilatını kuruluşundan kısa bir zaman sonra boğmaya çalışacak aktörler sicili temiz olmayan ABD ve Batılı ülkelerdir. Demem o ki yükselen Çin, Rusya ve Türkiye sınırlandırılmaya çalışılıyor.

Geçmişte Amerikan stratejisi turuncu darbeler ve Arap Baharı adında birçok kalkışmaya, isyana ve kaosa yol açtı. Libya’dan Suriye’ye, Ukrayna’dan Yemen’e yaşanan istikrarsızlık ABD temellidir. Yine Kazakistan’da yaşanan olaylarda ABD’li sivil toplum kuruluşlarının etkisini görüyoruz. Ukrayna ile bağlantılı şekilde çalışan Batılı sivil toplum örgütleri var. Daha da tehlikelisi Afganistan’dan çekiliş sırasında Amerikan Özel Kuvvetlerinin bir bölümünün bazı Türk Cumhuriyetlerine geçtiği söyleniyor. Açıkçası Kazakistan’da yaşanan kaos en çok zararı Türkiye, Türk Dünyası, Rusya ve Çin’e verirken bundan en çok fayda sağlayacak ülke ABD’dir. Bu ülkelerin enerjilerini buraya yönlendirmesi ABD’nin üzerindeki baskıyı hafifletecek ve elini güçlendirecektir. O yüzden Kazakistan’daki isyan bir an önce sonlandırılmalıdır. Gerekirse Şangay İşbirliği Örgütü ile Türkiye de bu duruma son vermek için devreye girmelidir.

Burnumuzun dibindeki Suriye’de yaşanan iç savaşın ne durumlara yol açtığını iyi biliyoruz. O yüzden Kazakistan’da böyle bir duruma izin verilmemelidir.